Έχει εκτιμηθεί ότι ο αριθμός των ατόμων που υποφέρουν από κατάθλιψη παγκοσμίως μπορεί να υπερβαίνει και τα 100 εκατομμύρια. Αν υποφέρετε λοιπόν από κατάθλιψη μη νιώθετε μόνοι. Για πρώτη φορά αναγνωρίστηκε ως διαταραχή πριν από 2400 χρόνια από τον αρχαίο Έλληνα γιατρό Ιπποκράτη, ο οποίος την αποκαλούσε μελαγχολία.
Τι εννοούμε με τον όρο «κατάθλιψη»;
Αυτό το ερώτημα είναι δύσκολο να απαντηθεί με ακρίβεια, καθώς το περιεχόμενο της απάντησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πρόσωπο που θα ρωτήσετε. Αν υποφέρετε από κατάθλιψη, σίγουρα θα γνωρίζετε ότι κατάθλιψη δε σημαίνει απλώς το να έχει κανείς άσχημη διάθεση. Είναι γεγονός ότι η κατάθλιψη δεν επηρεάζει μόνο το συναίσθημα μας, αλλά και τη σκέψη μας, την ενεργητικότητα μας, τη συγκέντρωση της προσοχής μας, τον ύπνο μας, ακόμη και την ερωτική μας διάθεση. Επομένως, η κατάθλιψη επηρεάζει πολλούς τομείς της ζωής μας και παρακάτω θα εξετάσουμε μερικούς από αυτούς.
Τα κίνητρα: Η κατάθλιψη επηρεάζει το βαθμό κινητοποίησης μας για διάφορα πράγματα, τα κίνητρα μας για δράση. Μπορεί να αισθανόμαστε απάθεια ή να νιώθουμε ότι δεν έχουμε τις δυνάμεις ή το ενδιαφέρον να εμπλακούμε σε οποιαδήποτε δραστηριότητα. Μπορεί να έχουμε την αίσθηση ότι δεν αξίζει να κάνουμε τίποτα και ότι όλα είναι τόσο ανούσια και άσκοπα, που είναι μάταιο ακόμα και να προσπαθήσουμε. Αν έχουμε παιδιά μπορεί να χάσουμε το ενδιαφέρον μας γι’ αυτά και μετά να έχουμε ενοχές. Τα ίδια επαγγελματικά σχέδια που κάποτε μας γέμιζαν ενθουσιασμό μας φαίνονται βαρετά όταν έχουμε κατάθλιψη. Νιώθουμε ότι πραγματικά σερνόμαστε από εδώ και από εκεί. Οι μέρες είναι σχεδόν μαρτυρικές και πρέπει να πιέσουμε τον εαυτό μας για να ολοκληρώσουμε ακόμη και τις πιο απλές δραστηριότητες.
Τα συναισθήματα: Η γενική αντίληψη σχετίζεται μόνο με την κακή διάθεση ή με το αίσθημα ότι δεν πάει άλλο. Σίγουρα, αυτά τα στοιχεία υπάρχουν στην κατάθλιψη, αλλά δεν είναι τα μόνα της χαρακτηριστικά. Πράγματι, το κύριο σύμπτωμα της κατάθλιψης ονομάζεται ανηδονία, δηλαδή απώλεια της δυνατότητας βίωσης οποιασδήποτε ευχαρίστησης. Η ζωή μας είναι άδεια και είμαστε βυθισμένοι στη θλίψη. Αλλά, παρότι χάνουμε τη δυνατότητα βίωσης θετικών συναισθημάτων, τα αρνητικά μας συναισθήματα αυξάνονται, ιδίως ο θυμός. Μπορεί να βράζουμε από θυμό και αγανάκτηση και να μην μπορούμε να τα εκφράσουμε. Γινόμαστε τρομερά ευερέθιστοι, μιλούμε απότομα στα παιδιά μας και στα άλλα μέλη της οικογένειας μας, και σε ορισμένες περιπτώσεις λογομαχούμε ή ερχόμαστε σε σύγκρουση μαζί τους. Έπειτα νιώθουμε ενοχές για τη συμπεριφορά μας αυτή και έτσι βυθιζόμαστε ακόμη περισσότερο στη κατάθλιψη. Άλλα πολύ συνηθισμένα συμπτώματα είναι το άγχος και ο φόβος. Όταν έχουμε κατάθλιψη, μπορεί να αισθανόμαστε τρομερά ευάλωτοι. Πράγματα που παλαιότερα κάναμε με ευκολία τώρα μας προκαλούν φόβο και ορισμένες φορές δεν γνωρίζουμε το γιατί. Το άγχος και ο φόβος λοιπόν αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά της κατάθλιψης. Άλλα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί ενταθούν όταν έχουμε κατάθλιψη είναι η λύπη, η ενοχή, η ντροπή, ο φθόνος και η ζήλια.
Οι σκέψεις: η κατάθλιψη επηρεάζει τις σκέψεις μας με δυο τρόπους. Πρώτον, επηρεάζει τη συγκέντρωση και τη μνήμη. Διαπιστώνουμε ότι δεν μπορούμε να εστιάσουμε την προσοχή μας σε τίποτα. Μας είναι σχεδόν αδύνατο να διαβάσουμε ένα βιβλίο ή να παρακολουθήσουμε ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα. Εκτός αυτού, δεν θυμόμαστε πολύ καλά ή έχουμε την τάση να ξεχνούμε διάφορα πράγματα. Και, εντούτοις, μας είναι ευκολότερο να θυμόμαστε αρνητικά πράγματα παρά θετικά.
Δεύτερον, η κατάθλιψη επηρεάζει τις σκέψεις για τον εαυτό μας, το μέλλον και τον κόσμο. Πολύ λίγοι άνθρωποι με κατάθλιψη νιώθουν καλά για τον εαυτό τους. Γενικά τείνουν να βλέπουν τον εαυτό τους ως κατώτερο, ελλιπή, κακό ή άχρηστο. Το μέλλον μοιάζει σκοτεινό, ένα κενό ή ένας ατελείωτος κύκλος ματαιώσεων και απωλειών. Όπως όλες οι έντονες συναισθηματικές καταστάσεις, η κατάθλιψη μας ωθεί σε ακραίες μορφές σκέψης. Σκεφτόμαστε με διπολικό τρόπο: είτε είμαστε απόλυτα επιτυχημένοι ή εντελώς αποτυχημένοι.
Η συμπεριφορά: όταν νιώθουμε κατάθλιψη, η συμπεριφορά μας αλλάζει. Απασχολούμαστε με πολύ λιγότερες θετικές δραστηριότητες, μπορεί να αποσυρθούμε κοινωνικά και νιώθουμε την ανάγκη να κρυφτούμε. Πολλές από τις δραστηριότητες που προηγουμένως μας ήταν ευχάριστες μας φαίνονται πλέον μαρτυρικές. Επειδή όλα μοιάζουν να απαιτούν μεγάλη προσπάθεια, κάνουμε πολύ λιγότερα πράγματα απ’ ότι προηγουμένως. Είναι πιθανό να αλλάξει και η συμπεριφορά μας προς τους άλλους. Έχουμε την τάση να αποφεύγουμε τις δραστηριότητες μαζί με άλλους ανθρώπους και ενδέχεται να έρθουμε σε σύγκρουση με αυτούς. Αν αισθανθούμε υπερβολικό άγχος, μπορεί να αρχίσουμε να αποφεύγουμε την επαφή με τους άλλους ή να χάσουμε την κοινωνική μας αυτοπεποίθηση. Οι άνθρωποι με κατάθλιψη ορισμένες φορές νιώθουν ένταση και δυσκολεύονται πολύ να χαλαρώσουν. Νιώθουν σαν παγιδευμένα ζώα και βηματίζουν πάνω-κάτω θέλοντας να κάνουν κάτι, χωρίς όμως να ξέρουν τι ακριβώς. Μερικές φορές η επιθυμία να δραπετεύσουν και να ξεφύγουν είναι πολύ έντονη, χωρίς όμως να είναι σαφές πού θα πάνε και τι θα κάνουν. Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι καταθλιπτικοί παρουσιάζουν σημαντική ψυχοκινητική επιβράδυνση. Περπατούν αργά και σκυφτά, το μυαλό τους μοιάζει να έχει κολλήσει και όλα τους φαίνονται δυσβάσταχτα.
Η φυσιολογία: όταν νιώθουμε άγχος, το σώμα μας παράγει μία ουσία που ονομάζεται αδρεναλίνη. Αντίστοιχα, η κατάθλιψη είναι αποτέλεσμα άλλων βιολογικών αλλαγών που επηρεάζουν το σώμα μας και τον εγκέφαλο μας. Όλες οι ψυχολογικές καταστάσεις – η χαρά, η σεξουαλική διέγερση, ο ενθουσιασμός, το άγχος και η κατάθλιψη – σχετίζονται με βιολογικές αλλαγές στον εγκέφαλο μας. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ορισμένες από αυτές τις αλλαγές σχετίζονται με τις ορμόνες του στρες, όπως είναι η κορτιζόλη, γεγονός που υποδηλώνει ότι στην κατάθλιψη εμπλέκεται και το σωματικό σύστημα του στρες. Επιπλέον, επηρεάζονται και κάποιες χημικές ουσίες του εγκεφάλου που ονομάζονται νευροδιαβιβαστές (μεταξύ των οποίων οι μονοαμίνες έχουν μελετηθεί εκτενέστερα). Γενικά, τα επίπεδα των ουσιών αυτών στον εγκέφαλο μας μειώνονται όταν έχουμε κατάθλιψη, γι’ αυτό ορισμένα άτομα ωφελούνται από τα φάρμακα που αυξάνουν τα επίπεδα των μονοαμινών στον οργανισμό. Πιθανότατα, εξαιτίας των βιολογικών αλλαγών που παρουσιάζονται στην κατάθλιψη, παρατηρείται και μια σειρά ανεπιθύμητων συμπτωμάτων. Δεν επηρεάζεται μόνο η ενέργεια/ενεργητικότητα, αλλά και ο ύπνος. Αν έχετε κατάθλιψη, είναι πιθανό να ξυπνάτε πιο νωρίς το πρωί ή κατά τη διάρκεια της νύχτας (αϋπνία) ή να δυσκολεύεστε να ξανακοιμηθείτε. Σε άλλες περιπτώσεις ωστόσο οι ώρες ύπνου αυξάνονται (υπερυπνία). Επιπλέον, πολύ συνηθισμένη είναι και η απώλεια της όρεξης. Το φαγητό χάνει τη γεύση του και μερικές φορές παρατηρείται απώλεια βάρους. Από την άλλη πλευρά υπάρχουν καταθλιπτικοί που τρώνε περισσότερο και παχαίνουν.
Οι κοινωνικές σχέσεις: ακόμη και όταν προσπαθούμε να κρύψουμε την κατάθλιψη μας, σχεδόν πάντοτε οι κοινωνικές μας σχέσεις θα επηρεαστούν. Όταν υποφέρουμε από κατάθλιψη είμαστε κακή παρέα για τους άλλους. Μπορεί να γίνουμε ευερέθιστοι και να συλλάβουμε τον εαυτό μας να λέει συνέχεια «όχι». Χρειάζεται να αποδεχτούμε τα συναισθήματα μας και να μη νιώθουμε ντροπή γι’ αυτά, γιατί, αν κάνουμε κάτι τέτοιο είναι πιθανό να βυθιστούμε ακόμη περισσότερο στην κατάθλιψη. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στις σχέσεις μας. Ενδέχεται να υπάρχουν συγκρούσεις που νιώθουμε ότι δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε. Μπορεί να υπάρχει μη εκφρασμένη αγανάκτηση. Ίσως να νιώθουμε ότι έχουμε χάσει τον έλεγχο. Οι φίλοι μας και ο σύντροφος μας μπορεί να μην καταλαβαίνουν τι μας συμβαίνει. Ορισμένες φορές είναι δύσκολο για τους άλλους να κατανοήσουν τι σημαίνει να υποφέρει κανείς από κατάθλιψη.
Δείτε ένα πολύ ενδιαφέρον βίντεο που εξηγεί με μοναδικό τρόπο την κατάθλιψη από τον συγγραφέα Matthew Johnstone.
